Kartini-dag: Over vrijheid, moederschap en je eigen stem volgen

Vandaag, 21 april, is het nationale vrouwendag in Indonesië.

Een dag waarop we stilstaan bij een bijzondere vrouw die haar tijd ver vooruit was.

Raden Adjeng Kartini leefde eind 19e eeuw op Java, in een cultuur waarin vrouwen nauwelijks rechten hadden. Toch wist zij iets te doen wat bijna niemand verwachtte: ze liet haar stem horen.

En haar boodschap?

Die is, jammer genoeg, voor veel vrouwen wereldwijd nog steeds realiteit…

Zij mogen nog steeds niet leren, niet kiezen, niet spreken.

En ook dichterbij huis zijn er nog altijd vrouwen die zich klein gehouden voelen door systemen, door verwachtingen, of simpelweg doordat hun stem niet serieus genomen wordt.

Wie was Kartini?

Kartini werd geboren in 1879, in een Javaanse aristocratische familie. Tot haar twaalfde mocht ze naar de Europeesche Lagere School, iets wat voor meisjes in die tijd uitzonderlijk was. Maar daarna werd ze, zoals de traditie voorschreef, thuisgehouden: voorbereid op een toekomst als echtgenote en moeder.

Een vorm van sociale opsluiting, jonge meisjes mochten zonder begeleiding het huis niet meer uit.

Toch vond zij een manier om haar wereld te vergroten. Ze begon te schrijven.

In brieven aan Nederlandse vriendinnen sprak ze openlijk over de achterstelling van vrouwen, het gebrek aan onderwijs, en haar verzet tegen polygamie. Maar boven alles: over haar diepgewortelde verlangen om zélf te mogen kiezen.

Kartini geloofde dat ontwikkeling en de vrijheid om een eigen mening te vormen net zo vanzelfsprekend moest zijn voor vrouwen als voor mannen.

Ze overleed jong, op 25-jarige leeftijd. Maar haar woorden bleven. Haar brieven werden gebundeld en inspireerden generaties.

In 1964 werd ze uitgeroepen tot nationale heldin van Indonesië. Sindsdien is 21 april niet zomaar een datum het is Kartini-dag: een eerbetoon aan haar stem, en aan alles waar ze voor stond.

Niet gemaakt voor moeders.

Kartini’s strijd was er één van fundamentele ongelijkheid.

Ze had geen rechten, geen bewegingsvrijheid, geen stem.

Wij leven nu in een andere tijd. Gelukkig.

Maar als moeder herken ik het gevoel van vastzitten in een systeem dat nog steeds niet voor ons is gemaakt.

Zelfs als er regels bestaan die moeders moeten beschermen, zoals kolfrechten op het werk, blijken in de praktijk vaak een wassen neus.

Vrouwen kolven op wc’s, in bezemkasten of in hun auto.

Niet omdat we geen rechten hebben, maar omdat het systeem ons simpelweg niet meeneemt in het ontwerp.

En dát is de kern.

Het laat zien dat moederschap nog steeds geen uitgangspunt is in onze samenleving.

Dat het iets is wat we er “bij doen” in plaats van iets dat ruimte en erkenning verdient.

Kartini vroeg om ruimte, om gezien te worden als denkend en voelend mens.

En misschien is dat nog steeds wat moeders vandaag nodig hebben:

Niet nóg meer perfectie, maar eindelijk erkenning. Gehoord en gezien worden.

Je eigen pad kiezen, vraagt moed.

Ook als dat afwijkt van de norm.

Het vraagt vertrouwen.

Het vraagt dat je leert luisteren niet naar wat iedereen zegt, maar naar wat jij voelt.

En precies dát is wat Kartini ons laat zien.

“Niet alles wat gebruikelijk is, is ook normaal.

Of goed. Of kloppend voor jou.”

In haar tijd was het revolutionair dat ze haar gevoel volgde.

Maar ik geloof niet dat zij de enige vrouw was die anders dacht.

Zij was alleen één van de weinigen die het durfde op te schrijven. Die haar woorden durfde te delen.

Een mooie herinnering juist vandaag :

Aan hoe krachtig het is om te luisteren naar je eigen stem.

Durf jij ook voor jezelf op te komen?

Je eigen regels te bepalen?

Je eigen pad te kiezen in het leven én in het moederschap?

Dan is dat geen kleine stap.

Dat is een eerbetoon.

Aan jezelf.

En aan vrouwen zoals Kartini, die ons eraan herinneren dat je geen toestemming nodig hebt om trouw te zijn aan jezelf.

En ja, ook in Nederland is dat nog actueel.

Wanneer je hoort dat nieuwe moeders geen kolfruimte hebben op het werk.

Dat planningen belangrijker zijn dan borstvoeding.

Dat werkgevers vaak niet eens weten wat kolfrechten zijn. Dan zie je: gelijkheid op papier is niet altijd gelijkheid in de praktijk. Daarom is deze dag meer dan een herdenking. Het is een uitnodiging.

Om te blijven voelen wat goed is voor jóu. Ook als het systeem niet meebeweegt.

Je hoeft niet te voldoen aan de verwachtingen van een systeem dat jou niet ziet.

Je mag kiezen voor wat klopt voor jou en dát is genoeg.

Bronnen:

Universiteitsbibliotheek Leiden – Digitale archieven van Kartini’s brieven

https://digitalcollections.universiteitleiden.nl

UNESCO Memory of the World Register – Archief Kartini (2025)

https://www.unesco.org/memory-world

Door Duisternis tot Licht – J.H. Abendanon, 1912 (publicatie van Kartini’s brieven)

Letters of a Javanese Princess – Agnes Louise Symmers, Alfred A. Knopf, 1920

Wikipedia-artikel Raden Adjeng Kartini

https://nl.wikipedia.org/wiki/Raden_Adjeng_Kartini

Indonesische overheid – Hari Kartini

https://www.indonesia.go.id